စိတ္က်ေရာဂါ

စိတ္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ရုပ္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ မေကာင္းတာ က်န္းမာေရးျပႆနာပါ။ ဆရာဝန္ေတြဟာ ကိုယ္က်န္းမာေရးသာမက စိတ္က်န္းမာေရးအတြက္ပါ တာဝန္ယူၾကရတယ္။ လူတိုင္းရဲ႕ စိတ္ဟာ တသတ္မွတ္ထဲ တည္ျငိမ္ေနတာ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္မျငိမ္သက္တာ ကေယာက္ကယက္ ျဖစ္တာ သာမန္လူတို႕ရဲ႕ ထံုးစံပါ။ ဝမ္းနည္းဝမ္းသာ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈဆိုတာ ေလာကသံုးပါး မလြဲမေသြ ၾကံဳေတြ႕ေနရမွာပဲ မဟုတ္လား။ လူျဖစ္လို႕ ဝမ္းနည္းတာ သဘာဝပါ။ ဒါေပမယ့္ ခဏပါပဲ။ စိတ္က်ေရာဂါက်ေတာ့ မတူေတာ့ဘူး။ က်ေနတဲ့ စိတ္က တက္မလာေတာ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့တာ၊ဘဝအဓိပၸါယ္ကင္းမဲ့သလိုခံစားရတာေတြဟာ စိတ္က်ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာျဖစ္ပါတယ္။

စိတ္က်ေရာဂါလို့ အမည္တပ္ဖို႕ နည္းနည္းခက္တယ္။ျဖစ္တာေတြ တေယာက္နဲ႕တေယာက္ တူခ်င္မွ တူမယ္။ စိတ္က်ေရာဂါေတြမွာ လကၡဏာေတြ ကိုယ္စီရွိတယ္။ အဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္၊ေရာဂါအေပ်ာ့အျပင္းလည္း မတူၾကဘူး။ေဝဒနာခံစားရသူေတြဟာ အစြန္းနွစ္ပါး မလြတ္ကင္းၾကတာမ်ားတယ္။ စားခ်င္စိတ္ကဲသူရွိသလို ဘာစားစား ခံတြင္းမေတြ႕ပဲ အစားအေသာက္ပ်က္တာလည္း ရွိတယ္။ တခ်ိဳ႕က အအိပ္ပ်က္ အအိပ္ခက္ေပမယ့္ တခ်ိဳ႕က အိပ္ျပီးရင္း အိပ္ခ်င္တတ္တယ္။ မ်က္တြင္းေဟာက္ပက္ အိပ္ေရးပ်က္တာ စိတ္ေရာဂါနဲ႕သက္ဆိုင္တတ္တယ္။ ဒါကိုပဲ ပတ္ဝန္းက်င္က အတင္းေျပာေတာ့ အပ်င္းၾကီးတယ္ျဖစ္တယ္။ အမွန္က ကိုယ့္စိတ္က္ိုယ္ မထိန္းနိုင္လို႕ ခႏၶာကိုယ္နရီစီးခ်က္ မမွန္ေတာ့ပဲ စိတ္ပ်က္၊အအိပ္ပ်က္ အစားပ်က္ျပီး လူက ပိန္ခ်ံဳးလာတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ကလည္း အစားအေသာက္ေတြပိုစားလာတယ္။ စိတ္ခံစားမႈကို ဒီနည္းနဲ့ ေျဖေဖ်ာက္ဖို႕ ၾကိဳးစားရငိး ဝလာၾကတယ္။ ဝလို႕လွတယ္ဆိုခ်င္သူေတြ သတိထားပါေလ။

ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြမွာ ျဖစ္ရင္ စကားအေျပာအဆိုနည္းျပီး အျပဳအမူကစ ေလးလံထိုင္းမိႈင္းလာတာ သိသာတယ္။ အျပဳသေဘာမွန္သမွ် ကိုယ္နဲ႕မဆိုင္သလို အပ်က္သေဘာေတြသာ ေတြးျမင္လုပ္ကိုင္လာတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္မွန္းအေျဖရွာမရပဲ အေၾကာင္းမဲ့ဝမ္းနည္းေနတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕က အေၾကာငိးခံမယ္မယ္ရရ မရွိဘဲ ေအာ္ဟစ္ငိုေၾကြးတာမ်ိဳး လုပ္လာတယ္။ စိတိတိုလြယ္ ေဒါသၾကီးလြယ္တာလည္း ရွိပါတယ္။တဖက္သားကို အလိုလုိမုန္းတီးေနျပီး ေလာကၾကီးနဲ႕ သဟဇာတ မျဖစ္သလိုခံစားရတယ္။ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ မွန္သမွ် မွားယြင္းလာတယ္။ ေန့စဥ္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့ တေတြေတြတမိႈင္မိႈင္နဲ့ ဝမ္းနည္းပူေဆြးတတ္တာ စိတ္က်ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာပါ။ ဆရာဝန္နဲ႕ ျပသျပီး စနစ္တက်ကုသပါေလ။ဒီလိုလူေတြက နွလံုးနဲ႕အစာအိမ္ေရာဂါ သူမ်ားထက္ပိုျဖစ္တယ္။

အားလံုးထဲမွာ ကိုယ့္ကုိယ္ကို အသံုးမက်ဘူးလို႕ ခံစားရတာ အဆုိးဆံုးနဲ႕ ခံရအခက္ဆံုးပါပဲ။ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ ေခၚရမယ္။ လူ႕ဘဝၾကီးက အဓိပၸါယ္ကင္းမဲ့သလို ခံစားလာရျပီးေနာက္ လုပ္စရာ မ်ားမ်ားစားစားမက်န္ေတာ့ဘူး။ အဆံုးသတ္မွာေတာ့ ကုိယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသတာမ်ိဳး (suicide)ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ အဖန္ငါးရာ ငါးကမာၻဆိုတာေတြလည္း ေခါင္းထဲမဝင္ေတာ့ဘူး။ တရားသေဘာလာမေျပာပါနဲ႕။ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဘဝအတြက္ ထြက္ေပါက္က ဒီတခုတည္းရွိတယ္လို႕ ခံစားေနရလို႕ပဲ ျဖစ္တယ္။

စိတ္က်ေရာဂါဟာ လူမ်ိဳးဘာသာနဲ႕ မဆိုင္ပါဘူး။ အေနာက္နိုင္ငံမွာ ျဖစ္သလိုအေရွ႕တိုင္းမွာလည္း ေတြ႕တယ္။ ပညာတတ္ေတြထဲမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အသိဆရာဝန္တေယာက္ရွိဖူးတယ္။ ဆရာဝန္ဆိုေတာ့ ေဆးအေၾကာင္းနည္းနည္း နားလည္တယ္။ စိတ္အခန္႕မသင့္ေတာ့ ေလာကၾကီးကို စိတ္ကုန္လာျပီး suicideလုပ္ဖို႕ၾကိဳးစားတယ္။ လူေျပာမ်ားတဲ့ ပါရာစီတေမာ ဗူးလိုက္ေမာ့ပါသတဲ့။ ပါရာစီတေမာ toxic doseေပးရင္ အသည္းထိခိုက္တာလည္း သိထားျပန္ေတာ့ ေရႊဥာဏ္ေတာ္ စူးေရာက္ျပီး ဘာမီတြန္လက္တခုပ္စာ ဆက္ေသာက္ျပန္တယ္။ သေဘာကေတာ့ ေရာဂါေဝဒနာမခံစားရဘဲ သက္သက္သာသာ ဇီဝိန္ခ်ဳပ္ေအာင္ေပါ့။ ကံေကာင္းခ်င္ေတာ့ ေဆးရံုျမန္ျမန္ေရာက္သြားျပီး အသက္ကယ္လိုက္နိုင္တယ္။ အသက္ျပန္ရွင္လာေပမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲကေတာ့ ေသရာပါသြားတယ္။ အရာရာသတိေမ့တတ္တာက မေပ်ာက္ေတာ့ဘူး။ တခါတရံ ေျခလက္ ထံုက်င္တာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေတြက စိတ္က်ေရာဂါကေန ဆင့္ကဲျဖစ္တာေတြပါ။

၂၀၁၃ မွာ စစ္တမ္းတခုလုပ္ေတာ့ ခ်မ္းသာတဲ့နိုင္ငံအမ်ားစုဟာ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားရနိုင္ေခ် ပိုမ်ားတာ ေတြ႕ရတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အေျဖက ရွင္းပါတယ္။ အျပိဳင္အဆိုင္လုပ္ရသူေတြရဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈဟာ လူသာမန္ေတြထက္ ပိုပါတယ္။ အလုပ္တာဝန္မ်ားသူ၊လူအမ်ားနဲ႕ ဆက္ဆံရသူေတြဟာ စိတ္က်ေရာဂါခံစားလြယ္လာၾကတယ္။ဒီေန႕ကမာၻမွာ စိုးရိမ္စိတ္အမ်ားဆုံး၊စိတ္ဖိစီးမႈအမ်ားဆံုးနိုင္ငံေတြဟာ ဖြံ႔ျဖိဳးျပီး နိုင္ငံေတြျဖစ္ပါတယ္။ နွစ္စဥ္ အေမရိကန္လူမ်ိဳး (၂၅)သန္းေလာက္ဟာ စိတ္က်ေရာဂါခံစားေနရတယ္။ ၁၃မိနစ္တိုင္း လူတေယာက္ဟာ suicide သတ္ေသမႈေၾကာင့္ အသက္ဆံုးရံႈးေနတယ္။ အေမရိကားမွာ ကိုယ့္ကုိယ္ကိုသတ္ေသမႈေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈက နံပတ္(၁၀)မွာ ရပ္တည္ေနတယ္။ ထူးဆန္းတာက နွလံုး၊ကင္ဆာ၊HIVလို ေရာဂါေတြထက္ စိတ္က်ေရာဂါခံစားရသူ အေရအတြက္က ပိုမ်ားေနပါတယ္။ အေနာက္နိုင္ငံေတြမွာ ေအာင္ျမင္မႈ၊က်ရံႈးမႈကို မခံစားနိုင္သူေတြအတြက္ ထြက္ေပါက္က အရက္၊ေဆးဝါး၊တားျမစ္ေဆးေတြ အလြယ္တကူရွိတယ္။ စိတ္ကိုေျပာင္းလဲေစတဲ့ မူးယစ္ေဆးဝါးေတြက စိတ္က်ေရာဂါကို ကဲေစတယ္။ အရက္၊ေဟာ္မုန္း၊ေရာဂါဘယေတြကလည္း စိတ္ကိုသက္ေရာက္ေစတယ္။ အေၾကာင္းအရာစံုလို႕ တခုတည္းကို လက္ညိႈးထုိးလို႕မရဘူး။

စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းခံေတြက မ်ားတယ္။ ဝမ္းနည္းမႈေၾကကြဲမႈ၊၊အလုပ္အကိုင္၊ဝင္ေငြဆံုးရံႈးမႈ၊အိမ္ေထာင္ေရး၊စီးပြားေရး၊လူမႈေရးေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္တယ္။ ငယ္စဥ္က စိတ္အနာတရျဖစ္ဖူးသူ(အေဖအေမကြဲတာ၊အဖိအနွိပ္ခံရတာ၊ဆင္းရဲခ်ိဳ႕တဲ့သူ)ေတြဟာ ပိုခံစားၾကရတယ္။ မိဘအုပ္ထိန္းမႈညံ့တာနဲ႕ တိုက္ရိုက္ေတာ့ မဆိုင္ဘူး။ ပိုဆိုင္တာက က်င္လည္ရတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ ရိုက္ခတ္မႈေတြေၾကာငိ့ ျဖစ္တယ္။ လုပ္ငန္းခြင္အျပိဳင္အဆိုင္နဲ႕ အလုပ္တာဝန္ေတြက စိတ္ကိုဖိစီးေစတယ္။ ဒီအခ်က္ေတြက အိမ္ေထာင္ေရး၊စီးပြားေရး၊လူမႈေရးျပႆနာေတြကိုပါ ဆင့္ကဲျဖစ္ေစတယ္။ နယ္ေတြ၊ေတာရြာေတြမွာက်ေတာ့ ေရာဂါအမည္တပ္ဖို႕ ပိုေကာင္းတယ္။ စုန္းကိုက္သလို၊နတ္ကိုင္သလို အျပဳစားခံရသလို အမ်ိဳးမ်ိဳးေျပာၾကတာေတြဟာ စိတ္က်ေရာဂါေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ တကယ္တမ္း စိတ္က်ေရာဂါအေျဖရွာၾကည့္ေတာ့ ဘုရားေဟာသလိုပဲ။ "ပုထုဇၨေနာ ဥမၼတၱေကာ" လူသာမန္ေတြရဲ႕စိတ္ဟာ တည္ျငိမ္မႈမရွိ၊ေဖာက္လြဲေဖာက္ျပန္ ျဖစ္တတ္လို႕ဆိုတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ကိေလသာမကင္းသမွ် အတက္၊အက်အေျပာငိးအလဲကေတာ့ ရွိေနမွာပဲ ျဖစ္တယ္။

စိတ္က်ေရာဂါရဲ႕အေျခခံက စိတ္ထိခိုက္တာနဲ႕ စိတ္ဒဏ္ရာရတာပါ။ ဒါကို မကုဘဲထားရင္ ပိုဆိုးတယ္။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ေရာဂါကို စိတ္နဲ႕ပဲကုရတယ္။ ဒါေပမယ့္ စနစ္တက်ကုဖို႕နဲ႕ ခံစားရတဲ့ေဝဒနာ အတိမ္အနက္ကို နားလည္ဖို႕လိုတယ္။ က်ေနတာတခုကို ဆြဲတင္ဖို႕ေဆးနဲ႕ ဆရာလိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆရာဝန္(သို႕) အေပါင္းအေဖာ္ေတြက အားေပးရံု၊ေဖးမရံုသာ တတ္နိုင္တယ္။ တကယ္ကုရမွာက ကိုယ့္စိတ္ကို ထိန္းဖို႕၊သိမ္းဖို႕ ပရမ္းပတာ မျဖစ္ေစဖို႕ပါ။ စိတ္က်သူေတြအတြက္ ေလာကၾကီးကို မွန္တခ်ပ္လို႕ သေဘာထားျပီး တျခားဖက္က ျမင္နိုင္ေအာင္ လံႈေဆာ္ေပးရတယ္။ အၾကည့္ေတြလြဲေန၊ေလာကၾကီးကို သံုးသပ္တာေတြ ေျပာင္းလဲနိုင္ေအာင္ကူညီေပးရတယ္။ စိတ္ပညာရွင္ေတြ၊ဆရာဝန္ေတြက ဒီေနရာမွာေတာ့ အသံုးက်ပါတယ္။စိတ္က်ေဝဒနာသည္ေတြအတြက္ ပတ္ဝန္းက်င္ အကူအညီ၊ေဖးမမႈ၊စာနာမႈ၊နားလည္မႈက အေရးၾကီးတယ္။ တခါတရံ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့သူေတြကို အားေပးရတာ ကုသိုလ္ျဖစ္တယ္။

စိတ္က်ေရာဂါကို ကုသလို႕ရပါတယ္။ မကုပဲထားရင္ ပိုဆိုးလာမယ္။ေလ့လာမႈေတြအရ ေဆးေပးျပီး စနစ္တက်ကုသသူရဲ့ (၈၀)ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာတယ္။ ေရာဂါဆိုးေလ ေဆးတိုးေလဆိုတာ စိတ္က်ေရာဂါကို ဆိုလိုတာပါ။ ဆရာဝန္က ေဆးေပးရသလို ျဖစ္သူဖက္က ေတြးေပးရတာလည္း ရွိပါတယ္။ ထပ္လိုတာက စိတ္ဓာတ္ခြန္အားနဲ႕ အားေပးစကားပါ။ ပတ္ဝန္းက်င္အသိုင္းအဝိုင္းက ထပ္ေဆာင္းေပးရမွာက နားလည္မႈနဲ႕ စာနာမႈပါ။ ကိုယ္တ္ိုင္လိုအပ္တာကေတာ့ မိမိမွာ စိတ္က်ေရာဂါရွိေနျပီဆိုတာသိေနဖို႕နဲ႕ ေျပာင္းလဲခ်င္စိတ္ရွိဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ေဆာင္ရင္ အရာအားလံုးကို ေအာင္နိုင္ပါတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါ အေျဖရွာပါေတာ့။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး
ရတနာပံုသတင္းစာ(၅.၁.၁၅)