အက်ိဳးႀကီးေအာင္ ဥပုသ္ေစာင့္နည္း

ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဥပုသ္ေန႔မ်ားတြင္ ရွစ္ပါးသီလတည္းဟူေသာ ဥပုသ္ကို ေစာင့္ထိန္းေလ့ရွိၾကသည္။ ေကာင္းျမတ္ေသာအက်င့္ျဖစ္၍ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာ ႀကိဳဆိုပါသည္။ အားေပးခ်ီးက်ဴးပါသည္။
ဤေနရာ၌ဥပုသ္ေစာင့္ထိန္းျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဗုဒၶဘုရားရွင္ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ အဆံုးအမကို တင္ျပလိုပါသည္။ ဤအဆံုးအမသည္ ဝိသာခါေက်ာင္းအမႀကီးအား ေဟာၾကားဆံုးမေသာ အဆံုးအမျဖစ္သည္။

ဗုဒၶဘုရားရွင္၏ ေဟာၾကားခ်က္အရ ဥပုသ္ ၃-မ်ိဳးရွိသည္။ ယင္းတို႔မွာ-
(၁) ႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္။(ေဂါပါလ ဥပုသ္)
(၂) နိဂဏၭတကၠတြန္းတို႔ ညြန္ျပေသာ ဥပုသ္။ (နိဂဏၭ ဥပုသ္)
(၃) အရိယာသူျမတ္တို႔ ေစာင့္ထိန္းေသာ ဥပုသ္။ (အရိယာဥပုသ္)

(၁) ႏြားေက်ာင္းသား ဥပုသ္-ဆိုသည္မွာ အစားအေသာက္မ်ားကို မက္ေမာေသာစိတ္ျဖင့္ ရွစ္ပါးသီလေစာင့္ထိန္းျခင္းကို ဆိုလိုသည္။
ႏြားေက်ာင္းသားသည္ ညေနခင္းတြင္ ႏြားရွင္တို႔အား ႏြားမ်ားသည္ ယေန႔ ဤမည္ေသာအရပ္၌ အစာစားခဲ့ၾက၏။ ဤမည္ေသာအရပ္၌ ေရေသာက္ခဲ့ၾက၏။ နက္ျဖန္ ႏြားသည္ ဤမည္ေသာအရပ္၌ အစာစားၾကရလိမ့္မည္-ဟု ဆင္ျခင္ခဲ့ၾကသည္။
ထို႔အတူ အခ်ိဳ႔ေသာ ဥပုသ္မ်ားသည္ ယေန႔-ငါသည္ ဤမည္ေသာ စားေသာက္ဖြယ္တို႔ကို စားေသာက္ခဲ့ရ၏။ နက္ျဖန္ ဤမည္ေသာ စားေသာက္ဖြယ္တို႔ကို စားေသာက္ရလိမ့္မည္-ဟုဆင္ျခင္လ်က္ အစာကို မက္ေမာေသာစိတ္ျဖင့္ ထိုေန႔အဖို႔ကို ကုန္လြန္ေစ၏။ ဤသို႔ ေစာင့္သံုးအပ္ေသာ ဥပုသ္သည္ ႏြားေက်ာင္သား ဥပုသ္မည္၏။ ဤဥပုသ္သည္ အက်ိဳးအာနိသင္ မရွိေပ။

(၂) နိဂဏၭ ဥပုသ္-ဆိုသည္မွာ အေျပာတမ်ိဳး အလုပ္တမ်ိဳး မမွန္မမကန္ ေဟာၾကားေသာ နိဂဏၭတကၠတြန္းတို႔၏ စကားကို လိုက္နာ၍ ရွစ္ပါးသီလ ေစာင့္ထိန္းျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္သည္။
ဥပမာ-နိဂဏၭတို႔သည္ မိမိတို႔၏ တပည့္တို႔အား အရပ္ေလးမ်က္ႏွာ ယူဇနာတရာ ထက္ဝန္းက်င္၏ အျပင္ဘက္တြင္ ရွိေသာ သတၱ၀ါတို႔ကို ညႇင္းဆဲ ႏွိပ္စက္ျခင္း မျပဳရ-ဟူ၍ ေဆာက္တည္ေစ၏။ ဤတြင္ ယူဇနာတရာအတြင္း၌ ရွိေသာ သတၱ၀ါတို႔အား ညႇင္းဆဲျခင္း ျပဳသည္ကို ခြင္ျပဳသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည္။
သတၱဝါအားလံုးကို မဟုတ္၊ သတၱဝါအခ်ိဳ႔ကိုသာ သနားျခင္းျပဳရန္ ေဆာက္တည္ေစေသာသေဘာမ်ိဳး ျဖစ္ေနသည္။ မမွန္ကန္ေပ။ ဤသို႔ေဆာက္တည္ေသာ ဥပုသ္သည္ နိဂဏၭဥပုသည္ မည္၏။ ထိုဥပုသ္သည္ ႀကီးေသာအက်ိဳး အာနိသင္ မရွိေပ။

(၃) အရိယာဥပုသ္ဆိုသည္ကား-သူေတာ္သူျမတ္တို႔ ေစာင့္ထိန္းေသာ ဥပုသ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။
အရိယာဥပုသ္တြင္ (က) ျဗဟၼဥပုသ္ (ခ) ဓမၼဥပုသ္ (ဂ) သံဃဥပုသ္ (ဃ) သီလဥပုသ္ (င) ေဒဝတာဥပုသ္ ဟူ၍ ၅-မ်ိဳးရွိသည္။

(က) ျဗဟၼဥပုသ္ ဆိုသည္မွာ-ဦးေခါင္းကို တန္ဆာဆင္လိုသူသည္ ထိုဦးေခါင္းကို စင္ၾကယ္စြာေဆးေလွ်ာ္ျပီး တန္ဆာဆင္ရ၏။ ထိုမွသာ တင့္တယ္လွပ၏။ ထို႔အတူ သီလတန္ဆာ ဆင္ျမန္းလိုသူသည္ ေရွးဦးစြာ ဗုဒၶဂုဏ္ေတာ္မ်ားကို ပြားမ်ားဆင္ျခင္ကာ စိတ္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ျပီးမွ သီလေစာင့္ထိန္းသည္။ ဤသီလသည္ အက်ိဳးမ်ားသည္။ ဤဥပုသ္ကို ျဗဟၼဥပုသ္ဟု ေခၚသည္။

(ခ) ဓမၼဥပုသ္ ဆိုသည္မွာ-ဝတ္ေကာင္း ဝတ္သစ္မ်ားကို ဆင္ျမန္းလိုသူသည္ ေရွးဦးစြာ ညစ္ေပေနသည့္ ခႏၶာကိုယ္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ေရခ်ိဳးရ၏။ ေရခ်ိဳးျပီး ဝတ္ေကာင္းဝတ္သစ္မ်ားကို ဆင္ျမန္းမွ တင့္တယ္၏။ ထို႔အတူ သီလတန္ဆာကို ဆင္ျမန္းလိုသူသည္ ေရွးဦးစြာ တရားဂုဏ္ေတာ္မ်ားကို ပြားမ်ားဆင္ျခင္ကာ စိတ္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရ၏။ ထိုသို႔ျပဳျပီးမွ ေစာင့္ထိန္းသည့္ သီလသည္သာ အက်ိဳးမ်ားေပသည္။ ဤဥပုသ္ကို ဓမၼဥပုသ္ဟု ေခၚ၏။

(ဂ) သံဃဥပုသ္ ဆိုသည္မွာ-ျဖဴစင္ေသာအဝတ္မ်ားကို ျဖဴစင္ေအာင္ ေလွ်ာ္ဖြပ္ျပီးမွ ဝတ္ဆင္ရာ၏။ ထိုမွသာ တင့္တယ္၏။ ထို႔အတူ သီလတည္းဟူေသာ အဝတ္ကို ဝတ္ဆင္လိုသူသည္ ေရွးဦးစြာ သံဃာ့ဂုဏ္ေတာ္မ်ားကို ပြားမ်ားဆင္ျခင္လ်က္ စိတ္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရ၏။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ျပီးမွ ေစာင့္ထိန္းသည့္ သီလသည္သာ အက်ိဳးမ်ားေပသည္။ ထိုဥပုသ္ကို သံဃဥပုသ္ဟု ေခၚသည္။

(ဃ) သီလဥပုသ္ ဆိုသည္မွာ-ကိုယ္လံုးေပၚမွန္ကို ထင္ထင္ရွားရွား ျမင္ေအာင္ ၾကည့္ရႈလိုသူသည္ ေရွးဦးစြာမွန္သားျပင္မွ ျမဴမႈန္ေခ်းမ်ားကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ပြတ္တိုက္ရာ၏။ ထိုသို႔ ပြတ္တိုက္ျပီး ၾကည့္ရႈမွ ထင္ထင္ရွားရွား ျမင္ႏိုင္၏။ ထို႔အတူ သီလတည္းဟူေသာ မွန္ကို ၾကည့္ရႈလိုသူသည္ မိမိေစာင့္ထိန္းေသာ သီလဂုဏ္မ်ားကို ေရွးဦးစြာ ပြားမ်ားဆင္ျခင္လ်က္ စိတ္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ျပီးမွ ေစာင့္ထိန္းရ၏။ ထိုသီလသည္သာ အက်ိဳးမ်ားေပသည္။ ယင္းကို သီလဥပုသ္-ဟု ေခၚသည္။

(င) ေဒဝတာ ဥပုသ္ ဆိုသည္မွာ-စိန္ ေရႊ ရတနာ လက္ဝတ္တန္ဆာမ်ား ဆင္ျမန္းလိုသူသည္ ေရွးဦးစြာ လက္ဝတ္ရတနာမ်ားကို ေခ်းမ်ားစင္ၾကယ္ေအာင္ အေရာင္တင္ျပီးမွ ဝတ္ဆင္ရ၏။ ထို႔အတူ သီလတည္းဟူေသာ လက္ဝတ္ရတနာမ်ားကို ဆင္ျမန္းလိုသူသည္ ေရွးဦးစြာ သဒၶါသီလ စေသာ တရားမ်ားကို ဆင္ျခင္ကာ စိတ္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရသည္။ ဤသို႔ ျပဳလုပ္ျပီးမွ ေစာင့္ထိန္းသည့္ သီလသည္သာ အက်ိဳးမ်ားေပသည္။ ယင္းကို ေဒဝတာ ဥပုသ္-ဟု ေခၚသည္။

ဤသို႔လွ်င္ ဗုဒၶဘုရားရွင္သည္ ဥပုသ္ ၃-မ်ိဳးကို ပိုင္းျခားသိျမင္ေအာင္ ေဟာၾကားဆံုးမခဲ့သည္။ ဥပုသ္ေစာင့္ထိန္းသူမ်ား ဆင္ျခင္ဖြယ္၊ သိမွတ္ဖြယ္ျဖစ္၍ အဂၤုတၱိဳရ္ ဥေပါသထသုတ္လာ အက်ိဳးႀကီးေအာင္ ဥပုသ္ေစာင့္နည္းကို ကၽြႏ္ုပ္တို႔ တင္ျပအပ္ပါသည္။

Taking full benefit of Sila (Uposatha) (အက်ိဳးႀကီးေအာင္ ဥပုသ္ေစာင့္နည္း) 

by Vicitta Ashin (အရွင္၀ိစိတၱ(မနာပဒါယီ))