အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပိုးအေၾကာင္း (Hepatitis B)

အသည္းေရာင္အသား၀ါဘီပိုးအေၾကာင္းကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ၾကားဖူးျပီးေလာက္ပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ အေတာ္ေလးကို ဒုကၡေပးလာတဲ့ ေရာဂါပိုးပါ။ တစ္ဦးကတစ္ဦးကူးစက္ႏွဳန္းအရမ္းမ်ားျပီး ကမာၻ႔လူဦးေရရဲ႕ ၃ပံု ၁ပံုေလာက္ ကူးစက္ခံေနရတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း နာမည္ေလာက္ကိုပဲၾကားဖူးေနၾကျပီး ေသေသခ်ာခ်ာေရေရလည္လည္သိပ္မသိၾကေသးတဲ့အတြက္ ဖတ္ဖူးမိသေလာက္ေလး ေ၀မွ်ေပးလိုက္ပါတယ္။


ဒီေရာဂါပိုးပာာ တကမာၻလံုး အထူးသျဖင့္ ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြကို ဒုကၡေပးေနတဲ့ေရာဂါပိုးပါ။ ကမာၻ႔လူဦးေရရဲ႕ ၃ပံု၁ပံုပာာ ကူးစက္ခံၾကရျပီး လူသန္းေပါင္း ၃၅၀ေလာက္ပာာ တစ္သက္လံုးဒီေရာဂါပိုးနဲ႔ေနထိုင္သြားရပါတယ္။ ဒီေရာဂါပိုးပာာ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြအေနနဲ႔ အသည္းေျခာက္ျခင္းနဲ႔ အသည္းကင္ဆာေရာဂါတို႔ကိုျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ Antiviral ေဆး၀ါမ်ားနဲ႔ ဘီပိုးကိုကုသလို႔ရေနပါျပီ။ ဘီပိုးေၾကာင့္ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြျဖစ္ေပၚလာျပီဆိုရင္ေတာ့ အသည္းအစားထိုးကုသနည္းကသာ အသက္ရွင္ဖို႔အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္း ျဖစ္ပါတယ္။

Virus အေၾကာင္း
ဒီပိုးပာာ hepadnavirus ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ပိုးအမ်ားစုပာာ အျပင္မွာသိပ္မေနႏိုင္ေပမယ့္ ဒီဘီပိုးကေတာ့ အေတာ္ေလးကိုခံႏိုင္ရည္ရွိပါတယ္။ ဘီပိုးပာာ -20 C မွာဆိုရင္ ၁၅ႏွစ္ေနႏိုင္ျပီး -80 C မွာဆိုရင္ ၂ႏွစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ အျပင္အပူခ်ိန္နဲ႔ဆိုရင္ ၆လထိေနႏိုင္ျပီး 44 C မွာဆိုရင္ေတာ့ ၇ရက္ေနႏိုင္ပါတယ္။ (C ဆိုတာေတြက ဆဲလ္စီးယပ္စ္ကိုရည္ညႊန္းပါတယ္) အသည္းေရာင္အသား၀ါေရာဂါပိုးေတြပာာ RNA virus ေတြျဖစ္ၾကေပမယ့္ ဘီပိုးကေတာ့ DNA virus ျဖစ္ပါတယ္။ ဘီပိုးရွိမရွိစစ္ေဆးမယ္ဆိုရင္ အမ်ားအားျဖင့္သံုးတာကေတာ့ HBsAg ကိုပဲစစ္ပါတယ္။ အဲဒါက ဘီပိုးရဲ႕ အျပင္နံရံမွာဖံုးအုပ္ထားတာပါ။ အဲလိုစစ္လို႔ HBsAg reactive ျဖစ္ေနတယ္ဆိုရင္ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႔ HBeAg ကိုစစ္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ဘီပိုးရဲ႕အတြင္းအလယ္ဗပာိုမွာရွိတာပါ။ HBsAg reactive ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာက ဘီပိုးကူးစက္ခံထားရတယ္ဆိုတာကိုပဲျပပါတယ္။ HBeAg positive ဆိုတာကေတာ့ ဘီပိုးပာာပြားေနတယ္ဆိုတာကိုျပပါတယ္။

ဘယ္လိုကူးတတ္လဲ။
ဘီပိုးပာာ လူတစ္ေယာက္ကေန တစ္ေယာက္ကိုေအာက္ပါနည္းလမ္းမ်ားနဲ႔ကူးစက္ပါတယ္။
1. Sexual (လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ျခင္း။ အဓိကကူးစက္တဲ့လမ္းေၾကာင္းျဖစ္ပါတယ္။ လိင္တူ၊ လိင္ကြဲ အကုန္လံုး ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။)
2. Percutaneous (ေဆးထိုးအပ္မွ်ေ၀သံုးစြဲတဲ့သူေတြ အထူးသျဖင့္ ေဆးသမားေတြ၊ ေဆးမင္ေၾကာင္ထိုးတဲ့သူေတြ၊ ဘလိတ္ဓါး သြားပြတ္တံစသည္တို႔ကို မွ်ေ၀သံုးစြဲတဲ့သူေတြ၊)
3. Perinatal (မိခင္မွကေလးသို႔ ကူးစက္ျခင္း၊ ရိုးရိုးေမြးတာေရာ၊ ခြဲေမြးတာေရာ ကူးစက္ႏွဳန္းတူညီပါတယ္။ မကြာျခားပါဘူး။ မိခင္မွကေလးသို႔ကူးစက္ႏွဳန္းပာာ ၉၀ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ထိရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေမြးေမြးျခင္းကေလးကို ကာကြယ္ေဆးထိုးႏွံေပးရင္ေတာ့ ေရာဂါပိုးကိုကာကြယ္ျပီးသားျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။)
4. Horizontal (ဘီပိုးပာာ ခႏၵာကိုအျပင္ဘက္မွာ အခ်ိန္အၾကာၾကီးအသက္ရွင္ႏိုင္တဲ့အတြက္ တစ္ေယာက္ကေနတစ္ေယာက္ကို ၾကားခံပစၥည္းေတြကေနတဆင့္လည္းကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ ကေလးေတြဆိုရင္ အရုပ္ကေနတဆင့္ေတာင္ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ မသိသာတဲ့အနာေလးေတြကေနလည္း ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္ေတာင္ျဖစ္ေနမွန္းမသိတဲ့အနာကေနတဆင့္ ဘီပိုးကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။)
5. Transfusion (ေသြးသြင္းျခင္းမွတဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ေသြးအလွဴရွင္ေတြကို ဘီပိုးရွိမရွိပါ ထည့္စစ္တဲ့အတြက္ ေသြးသြင္းတာကေနတဆင့္ကူးစက္တာကေတာ့ အေတာ္ေလးေလ်ာ့နည္းသြားပါတယ္။)
6. Nosocomial infection (လူနာကေန ေဆး၀န္ထမ္း၊ ေဆး၀န္ထမ္းကေနလူနာ အျပန္အလွန္ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ အပ္စူးရာကေနကူးစက္ပါတယ္။)
7. Organ transplantation (ကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္း အစားထိုးကုသရာမွတဆင့္ကူးစက္ျခင္း)

ဘယ္သူေတြမွာ ပိုျဖစ္တတ္လဲ။
ဘီပိုးပာာ ကေနဒါ၊ အေနာက္ဥေရာပ၊ ၾသစေတးလ်၊ နယူးဇီလန္ စတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာျဖစ္ပြားႏွဳန္းအရမ္းနည္းပါတယ္။ ဂ်ပန္၊ ေတာင္အေမရိက၊ ေျမထဲပင္လယ္ေဒသ၊ ဗပာိုအာရွေဒသေတြမွာေတာ့ အလယ္အလတ္ျဖစ္ပြားႏွဳန္းရွိျပီး အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ အာဖရိက၊ တရုတ္၊ အင္ဒိုစတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ျဖစ္ပြားႏွဳန္းအလြန္ျမင့္ပါတယ္။ (မေကာင္းတာဆိုလို႔ကေတာ့ အဲဒီ အေရွ႕ေတာင္အာရွက ထိပ္ဆံုးၾကီးပဲ။) လူမည္းေတြမွာပိုျပီးျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေယာက်ာ္းနဲ႔မိန္းမဆိုရင္ ေယာက္်ားေတြမွာပိုျပီးျဖစ္ပါတယ္။

ဘာေတြျဖစ္လာမွာလဲ။
Acute phase။ ။ပိုးကူးစက္ခံရျပီး ၁လကေန ၆လအတြင္းမွာျဖစ္ပြားပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာမျပတတ္ပါဘူး။ ေရာဂါလကၡဏာျပတဲ့သူေတြမွာေတာ့
ေအာက္ပါလကၡဏာေတြကို ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္။
မစားခ်င္မေသာက္ခ်င္ျဖစ္ျခင္း၊ ကိုယ္ပူျခင္း၊ ေညာင္းညာကိုက္ခဲျပီး မလွဳပ္ခ်င္မကိုင္ခ်င္ျဖစ္ျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္သြားျခင္း၊ ၀မ္းဗိုက္ညာဘက္ အထက္နားတြင္ေအာင့္ျခင္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဘီပိုးပာာ ေရာဂါကူးစက္ျပီးေနာက္ပိုင္းအဲလိုမ်ိဳး သာမန္ဖ်ားနာတာနဲ႔ သိပ္မသဲကြဲတဲ့လကၡဏာေတြျပတတ္သလို ျပင္းထန္တဲ့လကၡဏာေတြလည္းရွိပါတယ္။ သတိလစ္ေမ့ေျမာသြားတာ၊ Hepatic encephalopathy လို႔ေခၚတဲ့အူေၾကာင္ေၾကာင္သတိမရွိတာေတြ၊ အိပ္စက္တဲ့ပံုစံပ်က္သြားတာ စတာေတြလည္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ အသည္းေကာင္းမေကာင္းစစ္တဲ့ ALT, AST စတာေတြကိုစစ္ၾကည့္ရင္ တက္ေနတာကိုေတြ႔ရပါလိ့မ္မယ္။ ဘီပိုးပာာ ကူးစက္ခံရတဲ့သူတိုင္းမွာ တစ္သက္လံုးေရာဂါမေပ်ာက္ေတာ့ဘဲရွိသြားတာမပာုတ္ပါဘူး။ ဘီပိုးလူတစ္ေယာက္ကိုကူးစက္ခံရျပီး ေပ်ာက္မေပ်ာက္ဆိုတာပာာ အဲဒီလူကူးစက္ခံရတဲ့ အသက္အရြယ္ေပၚမူတည္ပါတယ္။ အသက္ငယ္ငယ္မွာကူးစက္ခံရေလ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ေခ်နည္းေလျဖစ္ပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္ျပီးသူမွာ ဘီပိုးကူးစက္ခံရရင္ နာတာရွည္ျဖစ္ဖို႔က ၁၀၀မွာ ၅ေယာက္ေလာက္ပဲရွိပါတယ္။ အမကေနကေလးကိုကူးစက္ခဲ့တာဆိုရင္ေတာ့ နာတာရွည္ျဖစ္ဖို႔ ၁၀၀မွာ ၉၀ေလာက္ရွိျပီး အသက္ ၁ႏွစ္ကေန ၅ႏွစ္ၾကားမွာကူးစက္ခံခဲ့ရရင္ေတာ့ နာတာရွည္ျဖစ္ဖို႔ ၁၀၀မွာ ၂၀ကေန ၅၀ထိရွိပါတယ္။ ဘီပိုးကူးစက္ခံရသူေတြမွာ အျပင္းအထန္အသည္းေရာင္ျပီး ေသေလာက္ေအာင္ျဖစ္တာကေတာ့ အေတာ္ေလးကိုရွားပါတယ္။
Chronic phase။ ။ဘီပိုးကူးစက္ခံရျပီး သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္ကင္းမသြားဘူးဆိုရင္ေတာ့ နာတာရွည္ (Chronic phase) ကို၀င္သြားပါတယ္။ နာတာရွည္ဘီပိုးရွိသူေတြမွာ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာမျပတတ္ပါဘူး။ ဘယ္အခ်ိန္ေတြမွာေရာဂါလကၡဏာျပလာတာလဲဆိုေတာ့ အသည္းတျဖည္းျဖည္းပ်က္ဆီးလာျပီး အသည္းေျခာက္လာရင္ ေရာဂါလကၡဏာေတြစျပလာပါတယ္။ အသည္းပ်က္ဆီးလာျပီး အသည္းေျခာက္လာျပီဆိုရင္ေတာ့ ေဘလံုးၾကီးလာတာ၊ ေရျဖဥ္းစြဲလာတာ၊ ေဖာလာတာ၊ ခႏၵာကိုယ္ေနရာအႏွ႔ံအျပားမွာ အနီစက္ေတြျဖစ္လာတာ၊ ေ၀ွးေစ့ေသးသြားတာ၊ အသား၀ါလာတာ၊ ရင္သားေတြစူထြက္လာတာ စတာေတြျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာေသြးစစ္ၾကည့္ရင္ ALT ကပံုမွန္ထက္ အဆ၅၀ေလာက္တက္ေနတတ္ပါတယ္။ Chronic phase ကိုေရာက္သြားတဲ့လူတိုင္းပာာ ဒီလိုမ်ိဳးအသည္းေျခာက္တာေတြ၊ အသည္းကင္ဆာျဖစ္တာေတြ ျဖစ္တာမပာုတ္ပါဘူး။ ဘီပိုးနာတာရွည္ရွိေနတဲ့သူတစ္ေယာက္အသည္းေျခာက္မေျခာက္ဆိုတာက ပိုးပြားတဲ့ႏွဳန္းေတြ၊ ခႏၵာကိုယ္ကတံု႔ျပန္ပံုေတြ၊ အသက္အရြယ္၊ လိင္၊ တျခားအသည္းကုိပ်က္ဆီးေစတဲ့အျပဳအမူေတြ ဥပမာ အရက္ေသာက္သံုးျခင္း စတာေတြရွိမရွိေပၚမွာမူတည္ပါတယ္။ Chronic phase ထဲကို၀င္သြားတဲ့သူေတြမွာလည္း ဘီပိုးလံုး၀ေပ်ာက္သြားတာျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အရမ္းကိုနည္းလြန္းပါတယ္။
နာတာရွည္ဘီပိုးရွိသူေတြမွာ အသည္းေျခာက္မေျခာက္ဆိုတာပာာ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြေပၚမွာမူတည္ေနပါတယ္။
၁။ပိုးပြားႏွဳန္း (ပိုးပြားႏွဳန္းျမင့္ေနတဲ့သူေတြ အသည္းေျခာက္ဖို႔ပိုျမန္ပါတယ္။ ပိုးပြားေနမေနကို သိႏိုင္တာက HBeAg ကိုစစ္ၾကည့္လို႔ရပါတယ္။ HBeAg positive ျဖစ္ေနရင္ ပိုးပြားေနတာကိုျပပါတယ္။)
၂။အရက္ေသာက္သံုးျခင္း (အရက္ေသာက္သံုးျခင္းပာာ ဘီပိုးရွိသူေတြမွာအသည္းေျခာက္ဖို႔ ပိုမိုျမန္ဆန္ေစပါတယ္။)
၃။စီပိုးပါတြဲရွိေနျခင္း။ (Hepatitis C coinfection)
၄။ဒီပိုးတြဲရွိေနျခင္း (Hepatitis D coinfection)

ကာကြယ္ေဆးအေၾကာင္း။
ဘီပိုးပာာ အရမ္းကူးစက္လြယ္လြယ္ပါတယ္။ သူရဲ႕ကူးစက္ႏွဳန္းက စီပိုးထက္ဆိုရင္ ၁၀ဆ၊ HIV ပိုးထက္ဆိုရင္ အဆ၁၀၀ပိုျပီးကူးစက္ပါတယ္။ ဥပမာ HIV ပိုးကူးစက္ဖို႔ ေသြးပမာဏ 1ml လိုမယ္ဆိုရင္ ဘီပိုးကူးစက္ဖို႔အတြက္ေသြးပမာဏ 0.01ml သာလိုအပ္ပါတယ္။ အရမ္းကူးစက္လြယ္ေပမယ့္ ကာကြယ္ေဆးေတြရွိလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ မကူးစက္ရေသးဘူးဆိုရင္ေတာ့ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးကကာကြယ္ေဆးသာျဖစ္ျပီး ကူးစက္ျပီးတဲ့သူေတြမွာေတာ့ ဘာမွမထူးပါ။ ကာကြယ္ေဆးကိုထိုးမယ္ဆိုိရင္ သံုးခါထိုးႏွံရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆံုးတစ္ၾကိမ္၊ ျပီးရင္ တစ္လအၾကာမွာတစ္ၾကိမ္နဲ႔၊ ေျခာက္လအၾကာမွာတစ္ၾကိမ္ထိုးႏွံရပါတယ္။ ျပီးရင္ျပန္ျပီး Antibody စစ္ရပါတယ္။ မေပၚေသးရင္ထပ္ထိုးရပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးထိုးျပီးသြားရင္ ၅ႏွစ္ကေန ၇ႏွစ္ထိခံပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ၅ႏွစ္ျပီးရင္ထပ္ထိုးရပါတယ္။

ကုသမွဳမ်ား။
အခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဘီပိုးကိုကုသတဲ့နည္းလမ္းေတြေပၚေနျပီျဖစ္ပါတယ္။ ဘီပိုးရွိတဲ့သူတိုင္းပာာ ကုသမွဳခံယူစရာမလိုပါ။ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြရွိတဲ့သူေတြသာ ကုသမွဳခံယူစရာလိုပါတယ္။ HBV DNA level > 20,000IU/ml (10,000,00 copies/ml), ALT ၃လကေန၆လထိတက္ေနတဲ့သူေတြ၊ အထက္မွာေဖာျ္ပခဲ့တဲ့အသည္းေရာဂါေတြခံစားေနရတဲ့သူေတြ။
အခုေလာေလာဆယ္မွာေတာ့ interferon alfa (IFN-a), lamivudine, telbivudine, adefovir, entecavir, and tenofovir စတဲ့ေဆး၀ါးေတြရွိပါတယ္။ ကုသမွဳေပးတဲ့သူေပၚမွာမူတည္ျပီး ေဆးသံုးစြဲတာလည္းကြာျခားပါတယ္။ ေရာဂါအေျခအေနေပၚမူတည္ျပီး
ကြာျခားပါတယ္။ အသည္းေျခာက္တာအရမ္းဆိုးရြားေနျပီျဖစ္တဲ့သူေတြအတြက္ေတာ့ အသည္းအစားထိုးျခင္းနည္းလမ္းနဲ႔သာ အသက္ရွင္ႏိုင္ပါတယ္။

အတိုခံ်ဳးျပီး အားလံုးကိုျခံဳငံုမိေအာင္ တတ္ႏိုင္သေလာက္ေရးလိုက္ပါတယ္။ မရွင္းတာ၊ နားမလည္တာ၊ ထပ္သိခ်င္တာရွိရင္ေမးလို႔ရပါတယ္။ က်ေနာ္မေျဖႏိုင္ရင္လည္း ေျဖႏိုင္မယ့္သူေတြကိုေမးေပးပါ့မယ္။

Thurein Hlaing Win